ParaMythology

Majowie byli twórcami wysoko rozwiniętej cywilizacji, rolniczej i miejskiej, której początki sięgają okresu preklasycznego późnego (400 p.n.e.–250 n.e.), wg chronologii przyjętej dla kultur Mezoameryki. Należeli do plemion indiańskich (mówiących językami należących do rodziny maja), które zamieszkiwały południowo - wschodnią część Meksyku (stan Chiapas i półwysep Jukatan), a także Belize, Gwatemalę i zachodni Honduras.

Region zamieszkany przez Majów dzieli się na trzy główne krainy historyczne:

• Obszar Północny obejmujący większość właściwego Półwyspu Jukatan, głównie rozległe, krasowe niziny wapienne, w granicach meksykańskich stanów Jukatan, Campeche i Quintana Roo. Północna część półwyspu porośnięta jest przez niskie, kserofilne lasy i kolczaste zarośla, przechodzące ku południowi w tropikalny las podzwrotnikowy. Północna część obszaru pozbawiona jest zupełnie rzek i jezior, zaś jedynym źródłem wody są naturalne studnie (cenote), zaś na terenach pozbawionych takich studni (np. na wzgórzach Puuc), miejscowa ludność była zmuszona do wykuwania w skale zbiorników na wodę deszczową (chultunes).
  
• Obszar Centralny obejmujący większość współczesnego terytorium Belize, północna, nizinna część Gwatemali (El Petén), południowe rejony meksykańskiego stanu Campeche, oraz pas ziemi od południowej granicy Belize i zachodniego Hondurasu, wzdłuż zlewiska rzeki Usumacinta aż do jej ujścia do Atlantyku (część meksykańskich stanów Chiapas i Tabasco). Obszar ten zajęty jest przez niziny i niskie wzgórza, porośnięte tropikalnym lasem podzwrotnikowym (Selva Maya), miejscami o charakterze nizinnego lasu deszczowego.
  
• Obszar Południowy – obejmują pas łańcuchów górskich i wulkanów, mniej więcej od granic Salwadoru po wybrzeże atlantyckie stanu Tabasco, wzdłuż Pacyfiku; większa część tego obszaru znajduje się dziś w Gwatemali i częściowo meksykańskiego stanu Chiapas. Pierwotną roślinność tego terenu stanowią lasy dębowe, lasy sosnowe i górskie lasy mgliste.
  

Historia Majów, podzielona została przez badaczy zajmujących się ich kulturą na dwa okresy, Stare Imperium Majów i Nowe Imperium Majów. Za czasów Starego Imperium, do ok. 800 r n.e., ośrodki Majów znajdowały się na wschodnim wybrzeżu Gwatemali i Hondurasu, a wpływ ich sięgał na północ i południe Ameryki Środkowej. W okresie Nowego Imperium od IX w. do okresu upadku Majów przed przybyciem Hiszpanów, rząd i kultura Majów skupiały się na Jukatanie, kultura zaś oddziaływała na inne miasta meksykańskie.

• Okres wczesnoklasyczny (250–400 n.e.) charakteryzowało powstawanie miast (m.in. Tikal oraz Uaxactún) spełniających funkcje sakralno-administracyjne, z monumentalnymi zespołami architektonicznymi.
  
  
• W okresie średnioklasycznym (400–700) wystąpiły lokalne kryzysy polityczne, w konsekwencji których w okresie późnoklasycznym (700–900) rozwinęły się style regionalne w architekturze i sztuce, a cywilizacja Majów osiągnęła swe apogeum. Pod koniec tego okresu w rejonie centrum doszło do załamania rozwoju cywilizacyjnego i opustoszenia miast.
  
• W okresie poklasycznym wczesnym (900–1200) pn. część Jukatanu znalazła się pod silnym wpływem kultury Tolteków ze środkowego Meksyku; najważniejszym miastem regionu pn. stało się Chichén Itzá; ok. 1200 utraciło ono supremację na rzecz Mayapán.
  
• Okres poklasyczny średni (1200–1450), trwający do upadku Mayapán, był okresem dekadencji i tarć politycznych między zwaśnionymi rodami arystokracji, władającymi licznymi, stosunkowo niewielkimi państewkami.
  
• Okres poklasyczny późny zakończył się wraz z podbojem hiszpańskim w XVI w., ale ostatnie niepodległe miasto-państwo Majów – Tayasal na jeziorze Petén Itzá w Gwatemali – zostało zdobyte dopiero w 1697 r.
  
  

Wierzenia Majów

Jednym z pierwszych badaczy dziejów Majów był hiszpański misjonarz, Diego de Landa, który około 1566r. w "Relacion de las cosas de Yucatan" dokładnie opisał relacje ze swej misji. Udał się tam jako sędzia inkwizycji, by zwalczać pogańskie wierzenia wśród żyjących tam Indian. Zasłynął jako prześladowca lokalnych kultów, spalił wszystkie dostępne mu kodeksy, zanim w związku z popełnionymi nadużyciami został odwołany do Hiszpanii. Odkrył wiele brutalnych ceremoniałów Majów oraz słynny alfabet. Jego działo odkryto w 1862, a w 1864 opublikowano.
Naukowcy, zajmujący się badaniem historii Majów doszli do wniosku, że pramatką wszystkich kultur była cywilizacja Olmeków, nazywana Kultura Matki. Z niej w latach 400 p.n.e. - 250 n.e. powstała cywilizacja Majów.

Wiedzę praplemienia przejął ośrodek religijny, znajdujący się niedaleko od stolicy Meksyku, Teotihuacan.

W samym centrum znajdował się olbrzymi plac, służący do różnych ceremonii i prawdopodobnie w dni powszechne pełnił rolę targu. Znajdujące się tam także piramidy Księżyca i Słońca, co wskazuje na kultywowanie bóstw solarnych i lunarnych, a co za tym idzie kultów olmeckich.

Wirtualna wycieczka Teotihuacan
Ich wiara opierała się na wierzeniach nawiązujących do ciał niebieskich i cyklów biologicznych. Symbolizowała ją postać boga twórcy Hunab Ku, przedstawiała starszego bezzębnego mężczyznę z zapadłymi policzkami i wydatnym nosem.
Jego syn, Itzmna, był wynalazcą ksiąg i pisma oraz był opiekunem twórczego działania. Jego towarzyszką była bogini księżyca, Ixchel. Oddawali cześć również Chacowi, który był władcą stron świata oraz bogu kukurydzy.

Oprócz wierzeń solarnych, Majowie czcili także inne bóstwa, Ouetzalcoalta, zwanego także Pierzastym Wężem, który z czasem stał się bogiem wojny.

Bóg ten mieszkał wśród Indian 52 lata, był uważany za stwórcę człowieka i księcia kapłana, mistrza, nosiciela kultury a także posłańca bogów. Przyozdabiały go zielone pióra. Odszedł, zamieniając się w Wenus, czyli Gwiazdę Zaranną.
Kultywowali także jaguary, o czym świadczy jedna z piramid znajdująca się w Tikal.


Miasta Majów

Najokazalsze miasta Majów znajdują się głównie w części centralnej ich państwa - na terenie południowych nizin. Wiele z nich jest całkowicie zarośnięte tropikalną dżunglą (co moim zdaniem dodaje im jeszcze większego uroku). Jednak z tego powodu tak trudno je znaleźć, tym bardziej w porze deszczowej.

Nie istniało tylko jedno państwo Majów z jednym królem. Każde z miast działało samodzielnie (jakby oddzielne państewko) i miało swojego władcę. Ów władca określany był jako k`uhul ajaw (czytaj kuhul ahał), czyli boski władca. Niektóre z miast były na tyle potężne,że podbijały sąsiednie, by narzucić im trybut.
Niektórzy badacze twierdzą, iż wśród najpotężniejszych majańskich miast były dwa supermocarstwa - Tikal, w północnej Gwatemali, i Calakmul w Meksyku.

Miasta były centrami ceremonialno-kultowymi, liczba ich mieszkańców - głównie byli to przedstawiciele warstwy kapłańskiej i arystokratycznej - była niewielka. Rolnicy i rzemieślnicy zamieszkiwali peryferia, osiedla i wioski wokół centrów kultowych. Miasta zorganizowane były w luźne federacje lub ligi miast.

Społeczeństwo miało strukturę klasową. Najwyższe miejsce w hierarchii społecznej zajmowała arystokracja, z której wywodzili się władcy, urzędnicy zajmujący się administracją, kapłani oraz wyżsi dowódcy wojskowi. Najliczniejszą warstwę stanowili chłopi, których część, czasowo lub na stałe, zajmowała się rzemiosłem. Byli też kupcy i inne grupy zawodowe. Najniżej w hierarchii stali niewolnicy rekrutujący się spośród jeńców wojennych.

Bonampak

Piramida w Bonampak



Calakmul

Jedno z największych starożytnych miast Majów na Jukatanie w meksykańskim stanie Campeche, na terenie gminy Calakmul. Miasto leży głęboko w dżungli w Nizinie Petén w odległości około 30 km od granicy z Gwatemalą. Położone na obszarze Rezerwatu Biosfery Calakmul zajmującego powierzchnię 1,8 mln akrów (7300 km²)

Piramida w Calakmul, tzw Struktura I

Chichén Itzá

Świątynia Kukulkana


Świątynia Wojowników

Coba

Piramida Nohoch Mul

Copán
Miasto Majów położone w zachodniej części Hondurasu nad rzeką Río Copán. Tereny te były zamieszkiwane od ok. 1000 r. p.n.e.. Największy rozkwit miasta przypada na okres klasyczny rozwoju sztuki Majów, od V do VIII w., w którym to Copán stanowiło stolicę Państwa Majów. Miastem władała w tym okresie dynastia 17 królów, której założycielem był K'inich Yax K'uk' Mo'. Miasto zostało opuszczone po 900 r.

Stela króla Uaxaclajuun Ub'aah K'awiil


Stela(pomnik nagrobny) króla K'ac Yipyaj Chan K'awiil (Dymiącej Muszli)

El Mirador

Piramida w El Mirador


Izamal
W okresie prekolumbijskim miasto było jednym z ważnych ośrodków kultury Majów. Rozmiary budowli i rozbudowana sieć dróg sacbé świadczą o potędze politycznej i religijnej miasta.
W XVI w. Hiszpanie zbudowali na szczycie piramidy kościół i klasztor franciszkanów Convento de San Antonio de Padua. W 1993 roku klasztor odwiedził Jan Paweł II. Miasto jest sidzibą władz gminy Izmal.


Klasztor w Izamal


Palenque
miejscowość położona w stanie Chiapas w Meksyku. Leży w odległości około 150 km na południe od wybrzeża Zatoki Meksykańskiej, niedaleko rzeki Usumacinta. Jest siedzibą władz gminy o tej samej nazwie. W odległości ok. 7 km od niej w 1746 r. odkryto ruiny miasta Majów. Największy jego rozkwit przypada na okres od połowy VII do końca VIII wieku za panowania króla Pakala Wielkiego i jego syna króla Kana Balama.

Wśród ruin największą sensacją stała się tzw. Świątynia Inskrypcji.



Widok z jednej z piramid

Świątynia Krzyża


Ruiny Kompleksu Pałacowego

Do innych zabytków odnalezionych w tym miejscu należą:

• Świątynia Hrabiego;
  
• Świątynie Krzyża, Słońca i Ulistnionego Krzyża – położone na piramidzie schodkowej zostały zbudowane najprawdopodobniej przez następców Pacala;
  
• ruiny pałacu – stanowią kompleks kilku budynków i trzech dziedzińców wzniesionych na przestrzeni życia kilku pokoleń, na sztucznej, szerokiej platformie (o wysokości 10 m. i wymiarach w rzucie 100 x 80 m.). W skład zabudowań pałacowych wchodzi też czterokondygnacyjna wieża;
  
• boisko do gry w pelotę;
  
• pozostałości kamiennego akweduktu, który prowadził wodę z rzeki
  Otulum.
  

W 1987 roku ruiny wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Quiriguá
Stanowisko archeologiczne w Gwatemali, od 1981 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Quiriguá była w przeszłości ważnym ośrodkiem kultury Majów, istniejącym od początku III do połowy IX wieku. Zachowały się tu ogromne ołtarze i stele pokryte inskrypcjami i płaskorzeźbami.

Stela D w Quiriguá

Sayil

Pozostałości Pałacu Sayil

Tikál
W 1979 roku stanowisko archeologiczne w Tikál wraz z otaczającym je parkiem narodowym zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Tikal - Światynia II przy Wielkim Placu

Tulum
Starożytne Tulum było bardzo ważnym miastem prekolumbijskich Majów. Służyło jako port dla Coba. Ruiny starego miasta znajdują się wzdłuż wschodniego wybrzeża Półwyspu Jukatanu w stanie Quintana Roo w Meksyku, około 130 km na południe od Cuncum i około 3 km na północ od współczesnego miasteczka Tulum. Tulum było również jednym z najlepszych kąpielisk Majów. Wcześniej znane pod nazwą Zama lub "miejsce świtu" w odniesieniu do położenia miasta nad morzem w kierunku wschodnim. Nazwa Tulum według jukatańskich Majów znaczy płot, ściana, wykop, fort. I tak wygląda stare miasto Tulum, które jest otoczone wokół wysokim murem służącym jako ochrona przed inwazją.



Uaxactún

Świątynia Masek w Uaxactun


Uxmal

Uxmal – Światynia Czarownika
Jedną z najdziwaczniejszych piramid świata. Pierwszym dziwactwem jest jej kształt. Zamiast tak jak na całym świecie wznieść piramidę o prostokątnej podstawie, była ona owalna.

Yaxchilán
W starożytności miasto mogło też nosić nazwę: Izancanac. W języku Majów Yaxchilan oznacza "Zielone Kamienie". Yaxchilan było ważnym ośrodkiem kulturalnym i dominowało m.in. nad Bonampakiem. Tworzyło przymierze razem z Piedras Negras (w obecnej Gwatemali) oraz z Tikál. Konkurującym z nim ośrodkiem miejskim było Palenque, z którym Yaxchilan stoczyło w 654 r. wojnę. Miasto osiągnęło największą potęgę w VIII wieku n.e.


Jedna z piramid mieszczących sie na górnym tarasie w Yaxchilan.


Kalendarz Majów



Majowie mieli szczególny talent do astronomii. Ich kalendarz rozpoczyna się w roku 3114 p.n.e. wyznaczając trwające mniej więcej 394 lata okresy zwane baktunami. Dla Majów szczególne znaczenie miała liczba 13, a trzynasty baktun kończy się właśnie 21 grudnia 2012 roku.
- To specjalna rocznica aktu stworzenia - mówi David Stuart, specjalista od pisma Majów z University of Texas. Majowie nigdy nie mówili o końcu świata, nie twierdzili też, że koniecznie nadciągnie coś złego. Wyznaczyli oni jednak tę przyszłą rocznicę.
Potomkowie twórców kalendarza, który ma skończyć się 21 grudnia 2012 roku mówią, że szał związany z nadciągającym rzekomo Armagedonem nie jest winą ich przodków i ma swe źródła na Zachodzie.

HISTORIA MAJÓW:

• 3100 p.n.e. Stworzenie świata według kalendarza Majów
  
  
• 2600 p.n.e. Początki formowania kultury Majów na wyżynach i nizinach Ameryki Środkowej. Ukształtowanie technik uprawy roli.
  
  
• 1500 p.n.e. Rozpoczęcie okresu przedklasycznego, początek rozkwitu kultury.
  
  
• 700 p.n.e. Pojawienie się w Mezoameryce pierwszego pisma.
  
  
• 400 p.n.e. Kamienny kalendarz słoneczny Majów, najwcześniejszy z poznanych.
  
  
• 300 p.n.e. Pojawiają się pierwsze duże miasta: Tikal, Uaxactun, El Mirador. Rządzi król i arystokracja.
  
  
• 200 n.e. Cywilizacja Olmeków wkracza w okres schyłkowy, dominację w regionie zdobywają Majowie. Rozpoczęcie okresu klasycznego, szczyt rozkwitu wiedzy i sztuki.
  
  
• 600 n.e. Miasto Tikal - najpotężniejsze miasto Mezoameryki - liczy pół miliona mieszkańców. Z nieznanych powodów upada miasto Teotihuacan.
  
  
• 750 n.e. Następuje okres wojen i chaosu, podupada handel i pogłębia się konflikt między państewkami Majów.
  
  
• 800 n.e. Wiele miast pustoszeje, władza przesuwa się na wschód, w stronę takich miast jak Coba w Meksyku.
  
  
  
• 899 n.e. Opustoszenie Tikal.
  
  
• 900 n.e. Upadek wielkich miast rozpoczyna okres poklasyczny. Kultura Majów ulega wpływom Tolteków.
  
  
• 1517 n.e. Na Jukatan przybywają Hiszpanie, a przywiezione przez nich choroby zabijają 90% populacji Majów. Chociaż większość ośrodków Majów zostaje podbita, bunty przeciwko najeźdźcy trwają jeszcze 100 lat.
  
  
• 1695 n.e. Hiszpański ksiądz odkrywa ruiny Tikal.
  
  
• 1697 n.e. Upada ostatnie miasto Majów, Tayasal.
  
  
• 2012 n.e. 21 grudnia kończy się kalendarz Majów.

Przyczyny upadku Cywilizacji Majów
Po dzień dzisiejszy ciężko jest sobie wyobrazić, że tak potężna cywilizacja nagle zniknęła. U swojego apogeum, czyli gdzieś w 800 roku naszej ery, tereny Majów rozciągały się od półwyspu Jukatan aż po do Hondurasu. Wtedy też stało się coś niezwykłego, bowiem w jednej chwili przeszło do historii 15 milionów ludzi, tak jakby po prostu rozpłynęli się w powietrzu. Na ten temat istnieje wiele hipotez, pojawiła się również taka, iż mieli oni kontakt z istotami pozaziemskimi.
Według wielu historyków

Według wielu historyków do upadku cywilizacji Majów przyczyniła się długotrwała susza, która zahamowała rolnictwo Majów, a wiadomo, jako cywilizacja rolnicza, utrzymywali się ze swoich plonów, a także z drobnych hodowlanych zwierząt. Hipotezę suszy po części potwierdzają osady zebrane przez naukowców w 2001 roku z jeziora na półwyspie Jukatan ujawniły, iż zbieg większych susz w tym rejonie był równoznaczny z największym rozkwitem kultury wśród ludności Majów.Jednakże badania te wskazują jednocześnie na ingerencję człowieka (deforestacja i erozja gleby) dlatego też, jest to tylko częściowe potwierdzenie owej hipotezy.

W toku poszukiwań informacji o upadku majów natrafiłam na ciekawy artykuł wrzucony na jednym z forów w 2006 roku. Otóż archeolodzy i eksperci od medycyny sądowej dokonali makabrycznego odkrycia w ruinach starożytnego miasta Majów Cancuén w Gwatemali. Odkryli aż 50 szkieletów w świętym zbiorniku wodnym i innych miejscach osób zamordowanych podczas wojny, która zniszczyła miasto i jak się wydaje, zapoczątkowała załamanie się cywilizacji Majów. Niestety tym razem zwycięzcy nad miastem nie oszczędzili go i nie uczynili jednostką wasalną.
Pozwala to wysunąć teorię, iż przyczyną upadku mogły być wojny czy konflikty etniczne. Jednak niestety to także nie jest pewna i wciąż pozostaje tajemniczą zagadką.

W przygotowaniu "pismo Majów" zatem proszę o cierpliwość, artykuł zostanie uzupełniony

Świetny artykuł. Ja ze swej strony moge dodać tylko kilka słów o grach Majów. Jedną z nich graną po dziś dzień przez współczesnych Majów z plemion Mopan i Kekchi jest Puluc znany także pod nazwami Batsunk, Bool - ik, Bul. Jest to gra należąca do całej rodzinny gier mezoamerykańskich gry te były mocno ścigane przez konkwistadorów, gdyż Majowie i Aztekowie wierzyli, że podczas grania obecni są bogowie. U Azteków byli to Pięciokwiat i Dwuzając. Aztekowie lubili grać w Patolli, podobną grę znali także Majowie na co wskazują znaleziska archeologiczne. Jednak do tych gier nie znamy zasad. Puluc na szczęście został opisany przez etnografów na początku XX wieku i jeszcze pod koniec więc znamy nawet kilka wersji tej gry.


W razie pytań piszcie.

Evell zapomniałaś wspomnieć o Aztekach. Byli chyba po Majach i to oni zostali unicestwieni przez liczne epidemie.