ParaMythology

Pełna wersja: Mitologia Sumeryjska
Aktualnie przeglądasz uproszczoną wersję forum. Kliknij tutaj, by zobaczyć wersję z pełnym formatowaniem.
Mitologia Sumeryjska to Mitologia z Południowych części Mezopotamii czyli okolice dorzecza Tygrysu i Eufratu na Bliskim Wschodzie.


Bogowie:

Adad, Hadad, Addu, Iszkur - bab. bóg zjawisk atmosferycznych - burzy, deszczu, piorunów; urodzaju i bogactwa. . Od niego zależała wegetacja roślin (a zatem urodzaju i bogactwa). Był jednocześnie dawcą i niszczycielem życia. Jego atrybutem jest piorun, święte zwierzę - byk; główne ośrodki kultu to: Babilon, Aszur, Borsippa.

Amauszumgalana - sum. bóg wegetacji. Czasem utożsamiany był z bogiem Tamuz.

Anu, An - mit. babilońska; bóg nieba, ojciec i król bogów. Imię Anu stało się synonimem bóstwa w ogóle. Jego atrybuty to: tiara wielorożna na tronie. w sumeryjskiej wersji stworzenia świata, bogini Nammu, pierwotne morze, była matką An i Ki, bogini ziemi, którzy połączyli się i stworzyli wielkich bogów jak Enlil. W akadyjskiej opowieści o stworzeniu, w wyniku związku Apsu i Tiamat powstały pokolenia bogów, których kulminacją stały się Anu i Ea.
W mitologii hetyckiej An zrzucił z tronu Alalu, pierwszego króla na niebie. Główne ośrodki kultu to między innymi miasto Uruk.

Anunaki, Anunnaki - było to wspólne określenie wielkich bogów, zrodzonych za sprawą boga Ana w pierwszym etapie tworzenia się świata. Byli to również sędziowie w świecie podziemnym.
Anszar - bab. bóg górnych regionów; było to początkowo imię boga Anu, później przeniesione na Nannę. W babilońskim micie „Enuma Elisz” był ojcem Anu. W Asyrii było to imię stosowane dla boga Aszura. Syn Lahmu i Lahamu.
Asalluhi - mezopotamski bóg magii.

Aszur - bóg miasta Aszur (stolica Asyrii). Władca bogów i ludzi, bóstwo wojny, bóg słońca oraz stwórca świata. Kierował wojskami asyryjskimi i osłaniał je. Jego atrybut to: tiara z rogami i uskrzydlona tarcza słoneczna.

Bel - bab. bóg powietrza.
Ea, Enki - w mitologii babilońskiej i asyryjskiej bóg ziemskich wód, mądrości, rzemiosł i wiedzy magicznej, ojciec Marduka.

Elagabal, Heliogabal - bóstwo słoneczne, czczone pod postacią czarnego, stożkowatego kamienia w mieście Emesa (obecnie obszar Hims).
Emesz - bóg lata.
Enbilulu - bóg, opiekun rzek i kanałów.
Enkimdu - bóg-rolnik, opiekun nawadniania, grobli i rowów.
Enlil - bab. bóg atmosfery, wiatru gwałtownego i ziemi. Największy z „Wielkich Bogów”. Potomek bogini ziemi Ki i boga nieba Anu. Władca ludzi, nie zawsze im przychylny (m.in. zesłanie potopu). Obdarzony był przydomkiem Bel („Pan”). Wraz z Anem i Enki tworzył triadę najwyższych bóstw. Jego atrybuty to tiara wielorożna na tronie i pierścień. Główny ośrodek kultu to Nippur.
Enten - bóg zimy.
Gibil - bóg ognia i światła, syn Enki.
Gulla - mezopotamski bóg magii i medycyny.
Hubiszag - bóstwo świata podziemnego.
Irra - przydomek boga Nergala, szczególnie jako boga zarazy.
Iszkur - bóg burzy, wiatrów i deszczu.
Kaimanu - bóstwo babilońskie.
Kingu - według babilońskiego mitu o stworzeniu świata, Kingu był synem boga oceanu słodkowodnego Apsu i oceanu słonowodnego Tiamat. Kiedy Enki zabił Apsu, Kingu poprowadził armię demonów swej matki przeciwko Mardukowi, synowi Enki. Kingu zginął z rąk Marduka, który zmieszał jego krew z ziemią i z tej materii stworzył pierwsze istoty ludzkie.
Kulla - bóstwo sprawujące opiekę nad wyrobem cegieł.
Lahamu - bab. bóg drugiego pokolenia.
Lahar, Lahah - bóstwo opiekuńcze trzód, zwłaszcza owiec.
Lamma - bóstwa z których krwi miała powstać ludzkość (według póśnosumeryjskiego mitu).
Latarak - sumeryjskie bóstwo opiekuńcze miasta Badtibira.
Marduk - bab. bóg magów, burzy i grzmotów; narodowy bóg Babilonii odpowiadający planecie Jowisz; bóstwo losu władające magią; syn Enki, ojciec Nabu. Od czasów Hammurabiego Marduk stał się narodowym bogiem Babilonii (został opisany w eposie „Enuma Elisz”). Był stwórca oraz władcą nieba i ziemi, dobroczyńcą ludzi. To on decydował o losie wszystkich i wszystkiego. Marduk posiadał 50 imion (czyli atrybutów), m.in. Bel. Wyobrażany był w tiarze cylindrycznej z insygniami władzy (koło, bicz, kij) w dłoniach, atrybut: berło na tronie. Jego świętymi zwierzętami były: konie, psy i smoki.
Martu - bóg koczowniczego plemienia zachodniosemickiego, też zwanego Martu, zamieszkującego północno-zachodnią Mezopotamię.
Meslamtaea - jedno z sumeryjskich bóstw świata podziemnego.
Mullil - imię boga Enlila w dialekcie sumeryjskim eme-sal.
Mummu - w babilońskim micie Enuma Elisz był wezyrem bóstw Tiamat i Apsu. Póśniej było to określenie Marduka i Isztar jako bogów stwórców.
Muszdama - bóg, opiekun budownictwa.
Nabu, Nabut, Nebo, Niebo - jeden z głównych bogów babilońsko-asyryjskich, syn Marduka, wynalazca pisma i tabliczki glinianej, patron pisarzy, goniec bogów.
Zapisywał tablice przeznaczenia (losu) świata i ludzi ustalone przez ojca. Małżonek Taszmetum (rozum), był uważany także za bóstwo mądrości. Pierwotnie prawdopodobnie Nabu było to bóstwo zachodniosemickie, którego kult w Babilonii rozwinął się w I tysiącleciu p.n.e. Głównym ośrodkiem kultu Nabu była Borsippa.
Namtar - bóstwo świata podziemnego, demon plag.
Nanna - „Akadyjski Grzech”. Sumeryjski bóg księżyca, syn Enlila i Ninlil. Był największym z trójcy bóstw astralnych, składających się oprócz niego samego z jego potomków Inanna i Utu. Był czczony jako bóg odmierzający czas, ponieważ świecił w nocy, a także jako wróg ciemnych sił i grzeszników. Nanna ze względu na swą mądrość był szanowany przez innych bogów, którzy regularnie go odwiedzali z prośbą o radę.
Nergal, Nerigal - babiloński bóg świata podziemnego (które było miejscem kary i pokuty za grzechy), zsyłający głód, choroby i wszelkie nieszczęścia, jednocześnie sprawiedliwy sędzia i dawca życia. Syn boga Enlila i bogini Ninlil.Pierwotnie był on znany jako sumeryjski Enirigal(a), małżonek Ereszkigal władającej razem z nim podziemiem. Głównym ośrodkiem kultu było Kuta w pobliżu Babilonu. Nergal czczony był również w Elam, Mari, Palmyrze.
Ningiszzida - bóg wegetacji pod postacią węża. Czasem występuje jako ojciec boga Dumuzi. Był także bóstwem świata podziemnego, synem Ninazu. Jego kult był powszechny, czczono go głownie w mieście-państwie Lagasz.
Ninurta - babilońsko-asyryjski bóg gromu, burzy, południowego wiatru (huraganu), wojny i polowania. Pierwotnie znany był jako sumeryjski Ningirsu- agrarne bóstwo burzy wiosennej, pługa i orki. Syn Enlila, wraz z nim czczony w Nippur. Jako bóg wojny otaczany kultem szczególnie w okresie średnio- i nowo- asyryjskim (czyli około połowy II tysiąclecia i pierwszej połowy I tysiąclecia p.n.e.).
Numuszda - sumeryjski bóg opiekun miasta Kazallu.
Nusku - bóg ognia, powiernik Enlila.
Pabilsang - sumeryjskie bóstwo opiekuńcze miasta Larak.
Sin - w Sumerze- Nanna lub Nannar. Babiloński bóg księżyca. Jego dziećmi byli bóg słońca- Szamasz (w mitologii sumeryjskiej Utu) i bogini planety Wenus- Isztar (w mitologii sumeryjskiej Inana), z którymi tworzył triadę bóstw astralnych. Był to opiekun pasterstwa i rolnictwa, obdarzał dobrobytem i bogactwem. Władał on kalendarzem, ustalał przeznaczenie ludziom, zsyłał wieszcze sny, chorobę lub zdrowie. Jego towarzyszką była Ningal („Pani Wielka”). Jego symbolem był- sierp księżyca, świętym zwierzęciem- skrzydlaty byk. Główny ośrodek kultu to- Ur i Harran.
Sud - sumeryjskie bóstwo opiekuńcze miasta Szurupak.
Sullat - babilońskie bóstwo niższego rzędu, podporządkowane bogu Szamaszowi.
Sumugan - sumeryjskie bóstwo opiekuńcze przyrody w kraju wyżynnym, między innymi dzikich zwierząt. W Babilonie nosił imię Szakan.
Szamasz - Utu, Babbar w mitologii sumeryjskiej. Babiloński bóg Słońca, światłości, prawa, sprawiedliwości i wyroczni. Wyobrażano go sobie z promieniami słonecznymi u ramion. Symbolami Szamasza były między innymi uskrzydlony dysk słoneczny lub piła. Głównymi ośrodkami kultu były Larsa i Sippar (tam znajdowały się wyrocznie Szamasza).
Szara - sumeryjskie bóstwo opiekuńcze miasta-państwa Ummy. Szara był też jednym z bohaterów babilońskiego mitu o Zu.
Szulpae - sumeryjskie bóstwo świata podziemnego.
Tamuz, Tammuz - sumeryjski Dumuzi. W mitologii babilońskiej bóstwo wegetacji roślin i urodzaju, opiekun stad. Bóg rozkwitu. Ukochany mąż bogini Isztar (sumeryjska Inana). Zabity, co roku zstępował do podziemia (na ziemi ustawała wegetacja roślin) i ponownie wracał na ziemię (przyroda budziła się do nowego życia). Przedstawiany z kłosami w rękach lub u ramion. Utożsamiany był często z greckim Adonisem. Chociaż nie należał do wielkich bogów darzono go szacunkiem, a jego kult był szeroko rozpowszechniony. Jako bóg Dumuzi miał wiele przydomków, np.: Kuliana- „Ukochany Ana”, Kulimullil- „Ukochany Mullila”.
Utu, Babbar, Szamasz - bóg Słońca, sprawiedliwości i wróżbiarstwa. Był synem boga księżyca Nanna (akadyjskiego Sin) i bratem Inanny. Bóstwa te tworzą wielką babilońską triadę. Wyobrażano go sobie z promieniami słonecznymi u ramion. Symbolami Utu były między innymi uskrzydlony dysk słoneczny lub piła. Głównymi ośrodkami kultu były Larsa i Sippar (tam znajdowały się wyrocznie Utu).
Weili - bóstwo, z którego krwi zmieszanej z gliną stworzono człowieka.
Zu - babiloński bóg burzy, zazwyczaj przedstawiany pod postacią wielkiego ptaka, najczęściej jako orzeł z zębami rekina lub z głową lwa. Według akadyjskiej wersji sumeryjskiego mitu, Zu wykradł Tablice Przeznaczenia (boskie ustawy, które ich posiadaczowi dawały najwyższą władzę) bogu Enlilowi. Tablicę odzyskał orędownik bogów Marduk. Zu został następnie przywiedziony przed oblicze Ea, aby ten wyznaczył mu karę.


Boginie:


Aruru - jedno z imion sum. bogini Nintu, używane w póśniejszych okresach. Stworzycielka Enkidu w bab. eposie o Gilgameszu. Była także stworzycielką ludzi.
Aszera - bogini morza, stworzycielka bogów.
Asznan - bogini zbóż, stworzona przez Enki, przedstawiana jako dziewczę z wiązką kłosów. Pod tą postacią stanowi symbol póśniejszego znaku Panny w zodiaku.
Beletili - czyli „Pani Bogów”. Było to bab. Imię bogini matki, zwanej też Mami, Nintu (sum.).
Damgalnuna, Damkina, Damakina - jedno z imion sumeryjskiej bogini, małżonki boga Enki (bab. Ea) w kraju Dilmun. Jej babilońskie imię to Damkina. Matka Marduka.
Ereszkidal - sumeryjska władczyni świata umarłych i demonów. Siostra Inany/Isztar i żona boga Nergala.
Gesztinana - siostra Dumuzi, bogini winorośli.
Inanna, Inana - mit. sumer.; bogini miłości, Wielka Bogini Matka, symbolizowała Wenus, wg legendy przybyła z Wszechświata. Sumeryjska nazwa bogini Isztar. zazwyczaj przedstawiano ją w postaci karmiącej matki, nagiej kobiety lub jako boginię wojny stojącą na wozie z lwami. Była jedną z grupy siedmiu bogów „rozstrzygających losy”. Uważano ją za córkę boga Ana lub Nanny/Sina. Z kultem Inany była związana prawdopodobnie prostytucja sakralna.
Isztar, Belti - (Astarte - greckie, Atargatis - syryjskie, Asztart, Asztarte - ugaryckie, fenickie i punickie, Aszterot, Asztoret - hebrajskie, Astoret, Isztar-Wenus) - główne żeńskie bóstwo starożytnych Fenicjan, Syryjczyków i Kartagińczyków. Bogini gwiazdy zarannej i wieczornej. Belti w dosłownym tłumaczeniu znaczy -"Nasza Pani".
Astarte była asyryjską boginią księżyca i płodności, pierwowzorem greckiej Afrodyty. W Babilonie i Asyrii czczona jako Isztar, utożsamiana z planetą Wenus, bóstwo miłości i płodności; odpowiednik sumeryjskiej Inanny. Była najpowszechniej czczonym bóstwem na Bliskim i środkowym Wschodzie. Była córką Sina (księżyca) i siostrą Szamasz (słońca); według innej wersji mitu córka albo małżonka Anu, pana niebios. Jednym z obrzędów jej kultu była prostytucja sakralna. Jako gniewną boginię wojny wyobrażano ją stojącą na lwie z łukiem i dwoma kołczanami, atrybut: 8- lub 16- ramienna gwiazda, gł. ośrodek kultu - Uruk (obecnie Al-Warka w południowym Iraku). W mitach ugaryckich blisko związana z Baalem i Anat (określano ją epitetem: imię Baala). Jako Asztarte, czczona była przez Sydończyków, tj. Fenicjan (zob. 2 Krl 2, 13).
W okultyzmie Astarte jest żeńskim demonem kwietnia. W Raju utraconym (I, 509-510) utożsamianym z Astoretem. Według De Plancy'ego Astarte jest "samicą Astarota" i przedstawiana jest z głową jałówki.
Ki - bogini ziemi. Córka Nammu, pierwotnego morza i małżonka An (Anu), najwyższego bóstwa. Owocem małżeństwa Ki i An byli Ea i Enki, oraz inne wielkie bóstwa sumeryjskiego panteonu.
Kiszar - bab. bogini dolnych regionów.
Lahmu - bab. bogini drugiego pokolenia.
Lilith - zła demonica babilońska; także demonica sumeryjska, nieprzyjaciółka Innany, bogini nieba i ziemi. Przepędzona przez Gilgamesza, ugania za póśniejszymi pokoleniami, strasząc po pustkowiach, lasach i uroczyskach. W legendach arabskich także żona Adama - z małżeństwa z szatanem wydala na świat liczne grono złych duchów. W folklorze żydowskim demonica, pierwsza żona Adama, zanim jeszcze powstała Ewa. To ona Adama rozprawiczyła. Jednak jej nienasycenie seksualne, niechęć do poddania się władzy Adama, upodobanie do bycia na górze podczas stosunku etc. doprowadziły do tego, ze została z raju wywalona, (inna wersja mówi, że pod wpływem czy to negatywnych emocji czy też seksualnej ekstazy wykrzyknęła niewymawialne Imię Boga, którego mówić nie wolno i wzleciała w górę tylko po to, by spaść na samą ziemię). Strącona została na pustynię, tam wg mitów semickich mieszka, jak to u Ezechiela można wyczytać. Brak wspominki o Lilith w Księdze Rodzaju przypisuje się patriarchalnej póśniejszej redakcji tego mitu, jako że w apokryfach o niej wyczytać - w związku z historią z Genesis - można.
Niektóre legendy mówią, że wróciła do Edenu w przebraniu węża, aby zemścić się na Ewie, swojej rywalce. Inne czynią ja małżonka Lucyfera, już po jego strąceniu z Nieba - lecz nawet i on nie mógł podołać jej żądzom więc ją z powrotem odesłał na pustynie. Mówi się też, że gdy Kain zabił Abla i został wygnany przez Boga, Lilith przybyła do niego i była mu towarzyszką w jego wędrówce.
Lilith, jako archetyp succuba, których potem narodziła tysiące, napastuje śpiących spokojnie i samotnie mężczyzn. Także jako wampirzyca wysysa krew z noworodków płci męskiej - Żydzi w komnacie porodowej odprawiali specjalne rytualiki mające ochronić noworodka przed Lilith właśnie.
Symbolizuje nieskończoną chuć, dominację seksualną, dzikość, wyuzdanie etc., kobiecość w tej postaci, jakiej mężczyśni się obawiają i o jakiej fantazjują. Łączy w sobie seks i śmierć, dwa najbardziej pierwotne instynkty. Jej inwokowanie dla kogoś, kto ma jakieś kompleksy na tle seksualnym lub nie ma dobrego związku ze swoją kobiecością (to dotyczy tez mężczyzn) jest w bardzo dosłowny sposób niebezpieczne.
Namu - bogini praoceanu.
Nammu - była pierwszym bóstwem i początkiem wszechrzeczy. Urodziła boginię ziemi Ki i boga nieba An, z których związku narodzili się wielcy bogowie sumeryjscy, w tym Enlil i Enki.
Nansze - bogini, opiekunka rybołówstwa morskiego.
Nidaba, Nisaba - bogini mądrości, patronka pisarzy.
Ninsikila - sumeryjska bogini opiekunka kraju Dilmun. Córka lub małżonka boga Enki.
Ninti - bogini lecząca żebro.
Nintu - główna bogini matka, rodzicielka wielu bogów.
Nunbarszegunu - matka bogini Ninlil
Sarpanitum - bab. bogini, małżonka Marduka, matka Nabu.
Tiamat
Tiamat - bab. bogini pierwotnego chaosu i słonych wód morskich. Była potworem uosabiającym słoną wodę, żeńskim pierwiastkiem kształtującego się wszechświata. Odbyła stosunek miłosny z Apsu, oceanem słodkowodnym, w wyniku czego urodziło się wiele młodych bóstw, takich jak Ea, ojciec Marduka. Ea zabił Apsu, a Tiamat w odwecie zaatakowała Ea i innych młodszych bogów wykorzystując do tego hordę dzikich potworów. Wówczas bogowie wybrali Marduka na swego wodza. Zabił on Tiamat, a następnie przeciął ją na dwoje: jedna połowa jej ciała stała się niebem, a druga ziemią. Na obrazach przedstawiających zabicie Tiamat jest ona przedstawiana jako smok lub podobny potwór, będący uosobieniem pierwotnego chaosu, który musi zostać opanowany przed powstaniem uporządkowanego kosmosu.

Jeden z mitów tak opisuje stworzenie świata:
Na początku jedynie mgła unosiła się nad zmieszanymi wodami Apsu i Tiamat. Tiamat była smokiem rodzaju żeńskiego, ucieleśnieniem chaosu, kojarzonym ze słonymi wodami oceanu, przeciwieństwem słodkich wód Apsu. Następnie na powierzchni wód pojawiła się pierwsza para bogów: Lachmu i Lachamu, z których zrodzili się kolejni bogowie. Nowonarodzeni irytowali Apsu i Tiamat gwałtownym i hałaśliwym zachowaniem, prabóstwa postanowiły więc rozprawić się z nimi. Młode bóstwa nie czekały na atak bezczynnie, jeden z nich, bóg wody Ea, czarami obezwładnił Apsu i zesłał nań sen. Odtąd słodka woda spoczywa w bezruchu w zbiorniku pod powierzchnią ziemi. Jednak Ea nie był w stanie zapanować nad Tiamat. Bogowie zwrócili się więc do jego syna Marduka, którego obdarzyli całą swą mocą i energią niebios. Uzbrojony w łuk, strzały, maczugę i wielką sieć Marduk wyruszył na swym burzowym rydwanie by stawić czoła Tiamat i potworom, które spłodziła ze swym drugim mężem Kingu. Marduk pokonał smoczycę i jej demony, zabrał również Kingu tabliczki przeznaczenia, prezent ślubny od Tiamat. Z podzielonego na dwie części ciała smoczycy Marduk stworzył wszechświat: niebo i ziemię. Z oczodołów Tiamat wypłynęły dwie wielkie rzeki: Eufrat i Tygrys. Bogowie osądzili Kingu, uznali winnym podburzania Tiamat do walki i skazali na śmierć. Z jego krwi Ea stworzył ludzi, którzy wykonują odtąd w zastępstwie bogów wszystkie ciężkie prace. Był to jedyny powód stworzenia ludzi i zarazem jedyny powód, dzięki któremu rozgniewani później bogowie całkowicie nie wyniszczyli ludzkości (potop!). Po akcie kreacji, Marduk przydzielił bogom i boginiom ich zadania, a pierwszym z nich było wybudowanie jego siedziby - miasta Babilon. Od tego momentu Babilon stał się głównym miastem Mezopotamii.
Uttu - bogini roślinności która później stała się boginią tkactwa. Córka Enki.